Czeremcha - właściwości, walory lecznicze, zastosowanie, uprawa

CzeremchaCzeremcha często jest nazywana śliwą kocierpką, korcipką, trzemchą lub smrodynią. Można ją spotkać w lasach, czasami też na łąkach i w terenie miejskim. To roślina, której zarówno kwiaty, liście, owoce oraz kora wykazują działanie lecznicze. Czeremcha często inspirowała poetów i pisarzy, zajmując miejsce w światowej literaturze. Badania prowadzone przez archeologów pokazują, że lecznicze i smakowe właściwości czeremch były znane już w starożytności.

O jej walorach leczniczych pisali pierwsi medycy, między innymi Herodot i Teofrast. Roślina była też znana w polskiej medycynie ludowej. Mieszkańcy Syberii od setek lat z jej suszonych owoców przygotowują mąkę służącą do tworzenia rozmaitych potraw. Z kolei rdzenni Amerykanie spożywają jej owoce na surowo. Indianie od niepamiętnych czasów sporządzają z czeremchy rozmaite lekarstwa, między innymi oczyszczające krew, działające na przeziębienie, wykazujące właściwości przeciwkaszlowe czy pomagające przy stanach zapalnych gardła.

Właściwości czeremchy

Czeremcha zwyczajna (czeremcha ptasia, pospolita, Prunus padus) to drzewo lub duży krzew dorastający nawet do wysokości około 15 metrów. Roślina jest zaliczana do rodziny różowatych. W naturalnych warunkach występuje w całej Europie, w zachodniej Syberii oraz Azji Mniejszej. W Polsce jest gatunkiem pospolitym zasiedlającym głównie wilgotne lasy oraz obszary nad zbiornikami wodnymi. Czasami jest sadzona w charakterze rośliny ozdobnej na miejskich skwerach oraz w ogrodach.

W parkach i na osiedlach mieszkalnych można spotkać czeremchę amerykańską (czeremcha późna, Prunus serotina), będącą bliską kuzynką tej pochodzącej z Europy, wykazującą niemal identyczne właściwości zdrowotne.

Czeremcha zwyczajna kwitnie od końca kwietnia do końca maja, amerykańska - miesiąc później. Białe kwiaty zwisające w grona wytwarzają intensywny zapach. Wczesną jesienią dojrzewają owoce. Ciemne, błyszczące pestkowce stanowią pożywienie ptaków. Są też wykorzystywane jako produkt kulinarny oraz leczniczy, ich właściwości są podobne do właściwości owoców czarnego bzu.

Kwiaty i liście czeremchy zwyczajnej, pospolitej

Czeremcha zwyczajna

Kwiaty i liście czeremchy amerykańskiej

Czeremcha amerykańska

Warto pamiętać, że czeremcha nie wymaga specjalnych warunków uprawy. Czeremcha zwyczajna dobrze rośnie na wilgotnych, żyznych glebach - szczególnie próchniczych. Czeremcha amerykańska dobrze rośnie na gorszych glebach - suchszych i słabszych. Roślina jest odporna na działanie drobnoustrojów oraz szkodników, co powoduje, że nie wymaga stosowania środków ochrony roślin.

Zastosowanie czeremchy

Niewielkie, ciemne owoce czeremchy są cenione przede wszystkim ze względu na walory smakowe. Słodkie i lekko cierpkie, przypominają nieco aronię. Z tego względu doskonale nadają się do sporządzania soków, nalewek oraz konfitur. Warto jednak pamiętać o tym, że dzika czereśnia to przede wszystkim skarbnica witamin i minerałów. Owoce czeremchy zawierają dużą ilość witaminy C. Nie brakuje w nich pierwiastków, głównie wapnia i fosforu. Pozytywny wpływ na zdrowie wywierają też związki organiczne: rutyna, flawonoidy, kwas fenolowy oraz jabłkowy, garbniki i pektyny. W owocach czeremchy nie brakuje także antyoksydantów, które pomagając walczyć z wolnymi rodnikami, opóźniają procesy starzenia się komórek i wykazują pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.

Owoce czeremchy

Na odporność, grypę i na stres

Czeremcha jest kojarzona przede wszystkim z owocami - to właśnie one wykazują największe spectrum zastosowań w medycynie niekonwencjonalnej. Wysokie stężenie kwasu askorbinowego powoduje, że przygotowywane z niej produkty świetnie wspomagają odporność organizmu. Soki oraz nalewki z owoców są zalecane szczególnie jesienią i zimą - w okresie zwiększonego ryzyka przeziębień i grypy. Co ważne, zawarte w nich związki organiczne wykazują też działanie przeciwzapalne, co sprawia, że wspomagają walkę z infekcją i przyspieszają czas powrotu do zdrowia. Sok z czeremchy wykazuje także właściwości przeciwkaszlowe. Właściwości przeciwzapalne powodują z kolei, że zarówno owoce, jak i napar z kory rośliny są świetnymi środkami wspomagającymi leczenie stanów reumatycznych oraz gośćca. Nie można zapominać, że jagody czeremchy wykazują działanie uspokajające. Są więc zalecane osobom cierpiącym na stany lękowe oraz depresyjne, a także pacjentom borykającym się z ciągłym stresem i zmęczeniem organizmu.

W trosce o układ moczowo-płciowy oraz przewód pokarmowy

Ten niepozorny krzew jest pomocny w leczeniu infekcji układu moczowego. Jako silny środek diuretyczny ułatwia wypłukiwanie toksyn z organizmu i chroni przed powstawaniem kamieni nerkowych. Świetnie sprawdza się także jako specyfik wspomagający leczenie zapalenia pęcherza moczowego. Warto przy tym zaznaczyć, że właściwości moczopędne posiadają nie tylko owoce, ale i kora czeremchy. Czeremcha pomaga ponadto zwalczać dolegliwości kobiece. Napar przygotowany z jej kory reguluje miesiączki i łagodzi ból podczas menstruacji. Właściwości uspokajające i wyciszające owoców rośliny powodują, że przynosi ulgę w zespole napięcia przedmiesiączkowego. Jest zalecana kobietom w czasie menopauzy. Po jej jagody można również sięgnąć w przypadku dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Suszone owoce lub sporządzone z nich przetwory pomagają walczyć z biegunką i są pomocne przy zatruciach. Często zastępują jagody borówki brusznicy. Co ważne, są bogate w pektyny, dzięki czemu dbają o utrzymanie prawidłowej mikroflory jelit. Zapobiegają zaleganiu w nich treści pokarmowych i ułatwiają wypróżnianie. Właściwości detoksykacyjne czeremchy sprawiają ponadto, że jej spożywanie wpływa korzystnie na wątrobę.

Kwiaty i kora czeremchy w walce z chorobami skóry

Mówiąc o leczniczych właściwościach czeremchy, warto przyjrzeć się nie tylko jej owocom, ale także liściom. Rozcierając je w palcach, wyczuwa się delikatny, migdałowy aromat. Zawarte w nich lotne związki glikozydowe posiadają właściwości bakteriobójcze i odkażające, przez co już przed wiekami znajdowały zastosowanie jako specyfik na rany. Stosowano je także w przypadku ukąszeń owadów. Obecne w nich substancje działały jak antidotum na jad, zmniejszały odczuwany dyskomfort i przyspieszały gojenie się skóry. Co ciekawe, glikozydy wykazują właściwości toksyczne dla niektórych insektów. W niektórych regionach Europy zaleca się natarcie skóry zmiażdżonymi liśćmi czeremchy, w celu odstraszenia komarów.

Problemów skórnych pomaga pozbyć się również kwiatostan czeremchy. Osoby borykające się z podrażnieniami lub cierpiące na egzemę czy AZS mogą dodawać kwiaty do kąpieli lub przygotowywać z nich macerat, idealny do przemywania miejsc zmienionych chorobowo. Doskonale sprawdzi się jako środek nawilżający i odżywiający skórę oraz zmniejszający łojotok. Napar z kwiatów czeremchy można też stosować jako preparat do przemywania oczu podczas zapalenia spojówek. Co ważne, pomaga nie tylko pozbyć się infekcji i działa przeciwświądowo oraz przeciwysiękowo, ale także świetnie redukuje cienie i opuchliznę pod oczami oraz uelastycznia skórę. Ściągające właściwości wykazuje kora czeremchy stosowana w przypadku owrzodzeń, ropni oraz trudnogojących się ran i otarć. Mocny wywar z kory czeremchy świetnie sprawdza się w leczeniu grzybicy stóp. Należy jednak pamiętać, że powinna być ona zbierana wczesną wiosną, zanim na krzewie pojawiają się liście.

Czeremcha - zdrowa i… smaczna!

Czeremcha znajduje szereg zastosowań w kuchni. Z jej owoców można przygotowywać przede wszystkim soki oraz dżemy, stosując tradycyjne receptury. Amatorzy mocniejszych trunków nie przejdą zaś obojętnie obok lekko cierpkiego wina lub aromatycznej nalewki z czeremchy. Aby wzbogacić smak trunku można dodać do niego liście mięty, cynamon lub kardamon. Warto także pamiętać o tym, że granatowe jagody mogą okazać się świetnym dodatkiem do deserów, lodów oraz ciast. Zimą można sięgać po suszone owoce. Z kolei te mocno palone są znakomitym zamiennikiem kawy. Nie można jednak zapominać, że przed spożyciem owoce czeremchy powinny być poddane obróbce termicznej. Świeże, jedzone prosto z drzewa zawierają amigdalinę - substancję, która może powodować lekkie biegunki i dawać objawy niegroźnego zatrucia pokarmowego. Co ważne, przed przystąpieniem do tworzenia przetworów z czeremchy, należy pozbyć się z owoców pestek. Podobnie jak pestki wiśni, moreli czy czereśni, zawierają one bowiem prunazynę, która pod wpływem soków trawiennych może przekształcić się w kwas pruski (cyjanowodór), który jest niebezpieczny dla organizmu.

Komentarze