Jarzębina - właściwości, zastosowanie

Jarzębina - owocePopularna jarzębina (jarząb pospolity) jest doskonale znanym krzewem ozdobnym rosnącym w parkach, na miejskich skwerach i w ogrodach. Stanowi pożywienie dla wielu gatunków ptaków. Dzieci z kolei robią z jego owoców korale. Jarząb pospolity to także roślina zaskakująca bogactwem wartości odżywczych. Jej czerwone jagody, zwane potocznie jarzębiną, zawierają bowiem szereg substancji wzmacniających organizm oraz wspomagających profilaktykę i leczenie wielu schorzeń.

Górale, nie tylko polscy, uważają nawet, że owoce rośliny dodają sił witalnych, ale także wzmagają potencję. W Szwajcarii oraz w niektórych regionach Francji, w tym w Tuluzie, suszone owoce jarzębiny do dziś są uważane za smakowitą i zdrową przekąskę.

Właściwości lecznicze jarzębiny

Jarząb pospolity to roślina szeroko wykorzystywana pod względem kulinarnym i leczniczym od niepamiętnych czasów. Teofrast w swoich księgach opiewał jej walory zdrowotne. Wiadomo, że roślina była znana w Grecji już 2300 lat przed naszą erą. Zarówno mieszkańcy Hellady, jak i Rzymianie leczyli nimi krwawe biegunki, choroby wątroby oraz nerek, a także schorzenia płuc. W krajach słowiańskich z suszonych owoców jarząbu sporządzano proszek, który zastępował mąkę. Legenda mówi, że przed wiekami jego jagody miały słodki smak. Ludzie jednak nie pielęgnowali krzewów, przez co owoce stały się kwaśne, cierpkie i lekko gorzkie w smaku.

Z czasem jednak docenili jego moc, przypisując mu szereg magicznych właściwości. Gałązka jarzębiny w oborze miała chronić przez kradzieżą mleka przez zło. Położona u wezgłowia łózka gwarantowała z kolei spokojny sen, zaś umieszczona niedaleko drzwi wejściowych chroniła dom przed nieszczęściem. Kawałek jarzębinowego drewna dawano również dzieciom, aby nie zboczyły z dobrej drogi oraz podróżnikom, wierząc, że dzięki temu zawsze będą kroczyć właściwymi ścieżkami.

Warto pamiętać o tym, aby nie spożywać owoców jarzębiny na surowo, ponieważ zawierają kwas parasorbinowy, który w dużych dawkach jest toksyczny, może wywołać wymioty czy biegunkę. Po wysuszeniu lub przemrożeniu kwas parasorbinowy zamienia się w większości w nietoksyczny kwas sorbowy (sorbinowy).

Kiedy zbierać jarzębinę?

Jarząb pospolity zaliczany jest do rodziny różowatych. Roślina doskonale dopasowuje się do rozmaitych warunków środowiska. Dobrze znosi wahania temperatur. Do prawidłowego rozwoju potrzebuje jednak światła. Rośnie w górach, nad brzegami rzek oraz w lasach. Dorasta do wysokości około 20 metrów. Białe kwiaty pojawiają się od maja do czerwca. Następnie są zastępowane przez owoce. Można je zbierać już od połowy września.

Kwiaty jarzębiny

Kwiaty jarzębiny

Liście jarzębiny

Liście jarzębiny

Owoce jarzębiny

Owoce jarzębiny

Jeżeli owoce dobrze odchodzą od łodyżek, oznacza to, że są już dojrzałe. Warto jednak wstrzymać się ze zbiorami do pierwszych przymrozków. Pod wpływem niskiej temperatury jagody jarząbu zyskują jeszcze lepsze walory smakowe i więcej właściwości korzystnych dla zdrowia.

Nie tylko witamina C

Owoce jarząbu pospolitego to kopalnia witamin i mikroelementów. Wśród tych pierwszych, rolę pierwszoplanową odgrywa oczywiście kwas askorbinowy, którego zawartość jest zbliżona do ilości, jaką można znaleźć w cytrynach. Jarzębina obfituje także w beta-karoten oraz witaminę E - substancje będące silnymi przeciwutleniaczami. Nie brakuje w niej także witamin z grupy B, w tym witaminy B3 (PP). Minerały, jakie można znaleźć w czerwonych jagodach rośliny to przede wszystkim magnez, potas i miedź. Warto także pamiętać o tym, że jarzębina zawiera ponad dwa razy więcej karotenu niż marchew. Owoce obfitują ponadto w garbniki, kwasy organiczne - przede wszystkim bursztynowy, winowy, jabłkowy i cytrynowy oraz cukry - szczególnie sorbitol znany z właściwości przeczyszczających.

Jarzębina idealna na odporność, pomocna przy przeziębieniu

Duża zawartość witaminy C oraz substancji o charakterze antyseptycznym sprawia, że jarzębina jest doskonałym środkiem, pomocnym w czasie przeziębień i grypy. Pozwala ograniczyć rozwój istniejących stanów zapalnych, przyspieszając powrót do zdrowia. Sprawdza się przy gorączce oraz uporczywym kaszlu. Co ważne, kwas askorbinowy oraz antocyjany stymulują także układ odpornościowy do produkcji przeciwciał, dzięki czemu chronią przez zachorowaniem. Niwelując stres oksydacyjny, pozwalają także przeciwdziałać chorobom serca oraz nowotworom.

Zdrowie układu trawiennego

Jarzębina wykazuje także pozytywny wpływ na układ trawienny. Zarówno jej kwiaty, jak i owoce mają lekkie działanie przeczyszczające. Pobudzają perystaltykę jelit, redukując wzdęcia oraz zaparcia. Ich walory antyseptyczne pozwalają łagodzić dolegliwości ze strony żołądka. Przeciwdziałają pojawieniu się choroby wrzodowej. Owoce rośliny wykazują też właściwości chroniące wątrobę i przyspieszające jej regenerację. Są ponadto moczopędne, co sprawia, że doskonale oczyszczają organizm z toksyn. Pozwalają też walczyć ze schorzeniami układu moczowego, w tym z nawracającymi infekcjami pęcherza oraz kamicą nerkową.

Jarzębina dla dobrej kondycji serca oraz naczyń krwionośnych

Po owoce jarząbu pospolitego powinny sięgnąć również osoby, które chcą zadbać o układ sercowo-naczyniowy. Duża zawartość potasu powoduje bowiem, że pomagają stabilizować ciśnienie krwi. Obecność witaminy C oraz rutyny sprawia z kolei, że doskonale uszczelniają i uelastyczniają naczynia krwionośne. Dzięki witaminie PP przeciwdziałają arteriosklerozie. Wysokie stężenie pektyn sprawia z kolei, że jarzębina pęcznieje w jelitach, wpływając nie tylko na rozwój pożytecznej mikroflory, ale także chłonąc cholesterol, co ogranicza jego ilość w naczyniach krwionośnych.

Na szkorbut, żylaki, reumatyzm

Jarzębina może być także wykorzystywana w szeregu innych dolegliwości. Duża ilość kwasu askorbinowego sprawia, że świetnie zapobiega rozwojowi szkorbutu. Przygotowane z owoców napary można stosować w charakterze płukanki do jamy ustnej. Ze względu na wysokie stężenie wielu witamin, spożywanie przetworzonych lub suszonych owoców zaleca się osobom cierpiącym na awitaminozę lub na anemię. Dobrze sprawdza się też u pacjentów skarżących się na dolegliwości reumatyczne. Z kolei nalewki z jagód przygotowane na bazie spirytusu dobrze sprawdzają się jako specyfik do smarowania obolałych mięśni i stawów, zwłaszcza po wysiłku fizycznym.

W trosce o piękny wygląd - kosmetyki naturalne na bazie jarzębiny

Być może trudno w to uwierzyć, ale jarzębina posiada szereg właściwości sprzyjających urodzie, przez co jest znakomitym surowcem do sporządzania naturalnych kosmetyków. Można wykonać z niej zarówno kremy, jak i płukanki czy maseczki. Owoce posiadają działanie antybakteryjne, grzybobójcze oraz ściągające przez co świetnie eliminują wypryski na twarzy i pomagają walczyć z ogniskami zapalnym skóry. Doskonale łagodzą obrzęki i pozwalają szybko pozbyć się cieni pod oczami. Jednocześnie dobrze odżywiają cerę, przez co staje się ona bardziej elastyczna i promienna.

Warto pamiętać o tym, że toniki z jarzębiny mogą służyć jako środek do przemywania ran. Zawartość witaminy K sprawia, że jagody rośliny wspomagają tamowanie krwawienia i warunkują odpowiednią krzepliwość krwi. Co ważne, owoce świetnie wzmacniają naczynka krwionośne, chroniąc przed powstawaniem nieestetycznych pajączków. Mogą być stosowane również przez osoby cierpiące na żylaki lub hemoroidy.

Jarząb pospolity - inne zastosowania

W przemyśle farmaceutycznym wykorzystywane są jego właściwości bakteriobójcze kwasu parasorbionowego, pomocne przede wszystkim w zwalczaniu gronkowca. Jak już wyżej wspomniano, substancja ta ulega jednak szybko rozpadowi, co powoduje, że wystarczy sparzyć jarzębinę lub mrozić przez około 2 doby, by móc następnie przyrządzić szereg ciekawych potraw.

Najbardziej popularne są dżemy, konfitury oraz galaretki z dojrzałych owoców rośliny. Ich kwaskowy, lekko cierpki smak sprawia, że są idealnym dodatkiem zarówno do chleba, naleśników, deserów, jak i do mięs. Suszone jagody można z kolei wykorzystać do dekoracji ciast albo wzbogacić nimi smak sałatek i surówek.

Osoby lubiące mocniejsze trunki mogą z kolei pokusić się o aromatyczną, rozgrzewającą nalewkę jarzębinową, która przyda się szczególnie w okresie przeziębień i grypy. Dobrym pomysłem jest także sporządzenie z jej jagód wina.

Komentarze