Nieszpułka zwyczajna to drzewo owocowe, które kiedyś rosło w wielu ogrodach środkowej Europy, w tym również w Polsce. Obecnie gatunek ten jest uprawiany bardzo rzadko, a szkoda, ponieważ drzewa są bardzo dekoracyjne, wytrzymałe i nie mają dużych wymagań. Owoce nieszpułki stanowią pożywienie dla wielu gatunków ptaków, a my możemy je spożywać po przemrożeniu i korzystać z ich prozdrowotnych właściwości. Sprawdź, dlaczego warto posadzić nieszpułkę w ogrodzie.
Nieszpułka zwyczajna (jadalna) - zapomniane drzewo owocowe
Nieszpułka wywodzi się z Europy południowo-wschodniej oraz okolic Kaukazu i była znana oraz uprawiana już ponad 3 tysiące lat temu. Później rozpowszechniła się w wielu krajach. Była uprawiana i bardzo ceniona w starożytnej Grecji oraz Rzymie. W XVII i XVIII wieku jej popularność znacznie spadła, a obecnie jest to raczej zapomniany gatunek drzewa owocowego.
Nieszpułka zwyczajna (Mespilus germanica), znana również jak nieszpułka jadalna, to niewielkie drzewko owocowe z rodziny różowatych Rosaceae. Osiąga ono 6-8 metrów wysokości i ma okrągłą rozłożystą koronę. Liście tego gatunku mają do 15 cm długości i 3-4 cm szerokości. Ich wierzchnia strona jest intensywnie zielona, a spodnia jest nieco jaśniejsza i delikatnie owłosiona. Jesienią liście są bardzo dekoracyjne, ponieważ przebarwiają się na piękny żółto-czerwony kolor.
Kwiaty nieszpułki zwyczajnej
Kwiaty i owoce nieszpułki zwyczajnej
Białe, pięciopłatkowe, duże (3 - 5 cm średnicy) kwiaty nieszpułki pojawiają się późną wiosną - pod koniec mają lub na początku czerwca.
Owoce nieszpułki są kuliste z charakterystyczną dla rodziny różowatych rozwartą końcówką. Mogą one mieć kolor:
- pomarańczowy,
- pomarańczowo-brązowy,
- czerwony.
Owoce nieszpułki zwyczajnej
Nawet dojrzałe owoce są dosyć twarde i kwaśne. Jednak po przemrożeniu lub dłuższym przechowywaniu ich miąższ robi się miękki i nabiera przyjemnego słodkawego smaku. W praktyce najlepiej po prostu zostawić owoce na drzewie do pierwszych przymrozków. Jeśli przez kilka kolejnych dni temperatura w nocy spada poniżej - 3 stopni, to owoce szybko zmiękną i staną się zdatne do spożycia.
Odmiany nieszpułki zwyczajnej (jadalnej)
Ciekawe odmiany nieszpułki polecane do uprawy w ogrodzie to:
- Delice des Vannes - bardzo plena francuska odmiana o silnym wzroście;
- Dutch Giant - wcześnie wchodząca w okres owocowania odmiana o dużych (5 cm średnicy) spłaszczonych owocach;
- Nottingham - bardzo plenna odmiana o dużych owocach;
- Süssmispel - odmiana o wysokiej zawartości cukrów, której owoce mogą być spożywane bez przemrożenia.
Nieszpułka zwyczajna - uprawa i pielęgnacja
Uprawa nieszpułki jadalnej jest łatwa - jest to roślina bardzo wytrzymała, w pełni mrozoodporna i o małych wymaganiach uprawowych. Jeśli jednak chcemy, aby obficie kwitła i owocowała przez wiele lat, to warto zapewnić jej optymalne warunki wzrostu. W uprawie nieszpułki zwróćmy uwagę na takie kwestie jak:
- stanowisko,
- podłoże,
- sadzenie,
- podlewanie i nawożenie,
- przycinanie,
- rozmnażanie.
Stanowisko dla nieszpułki zwyczajnej
Drzewa najlepiej czują się na ciepłych, słonecznych i osłoniętych od silnych wiatrów stanowiskach, ale poradzą sobie również w półcieniu. Unikajmy natomiast sadzenia nieszpułki w silnym zacienieniu, gdyż będzie na takim stanowisku słabo kwitnąć i owocować.
Podłoże dla nieszpułki jadalnej
Nieszpułki lubią gleby żyzne o umiarkowanej wilgotności. Idealne będzie przepuszczalne podłoże z niewielką domieszką gliny, wysoką zawartością wapnia i większymi kamieniami. Z kolei drzewa będą się czuły niezbyt dobrze w bardzo lekkiej piaszczystej glebie. Jeśli właśnie taka dominuje w naszym ogrodzie, to przed przystąpieniem do sadzenia drzewek, konieczne jest jej wzbogacenie sporą dawką kompostu.
Sadzenie nieszpułki zwyczajnej
Nieszpułki sadzimy w terminie wiosennym - dosyć późno, gdyż na przełomie kwietnia i maja. Sadząc drzewko uważajmy, aby nie uszkodzić jego korzeni. Pamiętajmy też o regularnym podlewaniu młodych drzew. Nieszpułka jest niska, ale jej korona jest szeroka i może rozrastać się nawet do szerokości 6-7 metrów - weźmy to pod uwagę wybierając miejsce posadzenia drzewka w ogrodzie. Ponadto przez pierwsze 3-4 lata po posadzeniu warto zapewnić młodym drzewom podparcie w postaci drewnianych palików. Młode egzemplarze w pierwszym roku po posadzeniu zabezpiecza się też na zimę gałązkami jodłowymi. Jest to niezbędne, ponieważ młode drzewa mają bardzo cienką korę.
Liście nieszpułki jadalnej
Podlewanie i nawożenie nieszpułki
Podlewanie to najważniejsza czynność pielęgnacyjna w uprawie nieszpułki. Bardzo ważne jest porządne podlanie młodych drzewek od razu po posadzeniu, a w późniejszych latach należy dbać o to, by ziemia w okolicy drzew była stale lekko wilgotna. Jest to szczególnie ważne wiosną - tuż po kwitnieniu. Jeśli wtedy przesuszymy nieszpułkę to zrzuci ona wszystkie zawiązki owoców. Nawożenie stosujemy raz w roku na wiosnę. Najlepszym wyborem jest nawóz naturalny w postaci kompostu. Rozkładamy go równomiernie wokół pnia drzewa.
Przycinanie nieszpułki zwyczajnej
Młode drzewa wymagają cięcia formującego, dzięki któremu powstanie regularna korona z jednym silnym przewodnikiem oraz kilkoma silnymi bocznymi pędami. Dorosłe drzewa nie wymagają już regularnego przycinania. Usuwamy jedynie uszkodzone lub chore gałęzie i raz na kilka lat wykonujemy ciecie prześwietlające. Dostępne w szkółkach drzew sadzonki nieszpułki jadalnej są zazwyczaj szczepione na podkładkach z głogu bądź pigwy. Może się zdarzyć, że z takiej podkładki wybije młody pęd - trzeba go oczywiście usunąć. Nieszpułkę przycinamy zawsze na wiosnę. U młodych drzew warto też nieco przerzedzić zawiązki owoców, jeśli jest ich bardzo dużo, ponieważ obfite owocowanie w pierwszych latach po posadzeniu może nadmiernie obciążyć drzewo i negatywnie wpłynąć na jego wzrost.
Rozmnażanie nieszpułki jadalnej
Najwygodniej jest zakupić gotową sadzonkę nieszpułki w szkółce roślin sadowniczych. Możemy jednak również spróbować samodzielnie rozmnożyć ten gatunek. Nie jest to bardzo trudne, ale wymaga nieco czasu i zaangażowania. Nieszpułkę możemy samodzielnie rozmnożyć na dwa sposoby:
- przez sadzonki pędowe;
- z nasion.
Rozmnażanie wegetatywne drzew owocowych przez sadzonki pędowe jest najczęściej wybieranym sposobem, ponieważ uzyskane w ten sposób drzewka szybko wchodzą w okres owocowania. Sadzonki pozyskujemy, ucinając ukośnie 10-15 cm kawałki lekko zdrewniałych pędów jednorocznych. Z dolnej części gałązek usuwamy liście i umieszczamy sadzonki w wilgotnym podłożu. Warto ich końcówki przed posadzeniem zanurzyć w preparacie ukorzeniającym do sadzonek półzdrewniałych lub zdrewniałych. Sadzonki najlepiej pozyskać późnym latem lub wczesną jesienią. Przez zimę przechowujemy je w chłodnym pomieszczeniu, a wiosną ukorzenione są już gotowe do przesadzenia do gruntu w ogrodzie. Drzewka rozmnażane wegetatywnie będą miały dokładnie te same cechy co roślina mateczna, z której pozyskano sadzonki.
Rozmnażanie nieszpułki z nasion również nie jest trudne, jednak na pierwszy plon owoców z takich sadzonek będzie trzeba poczekać dłużej. Nasiona pozyskane z owoców przed siewem wymagają stratyfikacji w niskiej temperaturze. Należy je więc umieścić na kilka dni w lodówce w temperaturze około 5 stopni. Następnie sadzimy je w doniczkach lub skrzynkach na głębokości 2 cm. Okres kiełkowania wynosi zwykłe kilkanaście dni. Nasiona możemy wysiać jesienią w pomieszczeniu, szklarni lub tunelu foliowym, albo wiosną na dworze. Pamiętajmy, że ziemia w doniczce powinna być stale lekko wilgotna. Drzewka uzyskane z nasion wchodzą w okres owocowania znacznie później niż te pozyskane wegetatywnie. Trzeba także liczyć się z tym, że mogą one mieć inne cechy niż roślina mateczna, z której pozyskano nasiona.
Sadząc nieszpułkę w naszym ogrodzie, z pewnością przyczynimy się do dobrostanu licznych gatunków owadów, które chętnie przylatują do kwiatów nieszpułki oraz ptaków, które zjadają jej owoce oraz znajdują idealne miejsce gniazdowania w koronie tych drzew. Możemy również sami skorzystać z dobroczynnego działania owoców nieszpułki. Medycyna ludowa podaje, że wykazują one działanie przeciwzapalne, są bogate w witaminy i minerały oraz wspomagają pracę nerek oraz oczyszczanie organizmu.
Komentarze